Greške lokalnih administracija skupo koštaju građane Ulcinj. Takve greške, nenamjerne i namjerne, se dešavaju već godinama i imaju nešto zajedničko, a to je nepostojanje odgovornosti nakon izgubljenih sudskih sporova, od funkcionalne do političke. Problem je takođe što Opštinu mnogo više tuže nego što ona tuži druge, te velika netransparentnost u sudskim sporovima, odnosno neinformisanje javnosti o svim fazama sudskih sporova. Opterećenje i kadrovska (ne)sposobnost organa za zaštitu opštinske imovine, transparentno izvještavanje o svim elementima sudskih sporova, kao i zbog kojih grešaka se najviše gube sporovi, možda su ključna pitanja u ovoj problematici koja ima visoku cijenu za sve nas.
Budžet Opštine Ulcinj je zadnjih desetak godina pretrpio snažne udare od domaćih sudova, po osnovu izgubljenih sudskih sporova. Nažalost, nijedno rukovodstvo Opštine nije napravilo konkretnu informaciju ili izvještaj o svim izgubljenim sporovima sa svim bitnim informacijama – od troškova sporova i troškova kamata pa do sudskih troskova i ostalih relevantnih stavki.
Štaviše, nijedna informacija niti je pripremljena niti je razmatrana na nekoj sjednici lokalnog parlamenta u Ulcinju. Zahtjevi za razmatranje takvih izvještaja su nekoliko puta predočeni i na sjednicama kolegijuma Skupštine opštine, ali i na samim sjednicama. I pored hronično loše finansijske situacije u Opštini, koja je dijelom i plod sudskih odluka, javnost i Parlament nijesu bili u prilici da se preciznije informišu.
Prema nezvaničnim informacijama, od 2014. godine do danas oko 10 miliona eura je plaćeno iz lokalnog budžeta zbog izgubljenih sudskih sporova. To predstavlja izuzetno veliku finansijsku vrijednost i uglavnom se radi o sporovima koji vuku korijene iz prošlog vijeka, odnosno radi se o sporovima koji su započeti prije 30 ili više godina. Treba napomenuti da tokom svih tih godina Opština Ulcinj odnosno nadležni sekretarijat za poslove budžeta nije ni u jednoj godini planiralo rashode po ovim osnovama. Takođe, izvršenje takvih odluka odnosno prinudnih naplata se evidentiraju pod stavkama „Otplata dugova iz prethodnog perioda“. Ovo pokazuje da se i kod prinudne naplate izgubljenih sporova nastavlja netransparentno izvještavanje o ogromnim finansijskim gubicima odnosno različitih kategorija, kao što su troškovi vansudskih poravnanja, troškovi prinudne naplate, uplate po osnovu presude, kompenzacije na osnovu presude, uplata po sudskom poravnanju i sličnih uplata koje su se grupisale i knjižile na vrlo problematičan način.
Svi ovi izgubljeni sudski sporovi su ostavili ogromne posljedice po već osiromašeni budžet Opštine Ulcinj. Deset miliona eura za jedan period od samo sedam godina je veliki pritisak na lokalne javne finansije, i pitanje je koliko je vremenski potrebno da se ovi gubici prevaziđu. Nedostatak tih 10 miliona se možda najviše da primijetiti po lošem komunalno uređenje, odnosno ogromnim nedostacima u gradskoj infrastrukturi. Nijedan značajni kapitalni projekat nije urađen za ovaj period niti je investirano na odžavanju postojeće infrastrukture. Praktično, gradsku infrastrukturu, od parkinga, preko javne rasvjete, ulica i trotoara pa sve do kanalizacije, pojeli su sudski sporovi. Dijelom, vjerovatno i korupcija i ogromno neznanje.
Svakako najveći sudski spor koji je ujedno privukao najveću pažnju javnosti jeste takozvani slučaj “K1”, čija je vrijednost sa kamatama iznosila 6,5 miliona eura. Taj predmet je naplaćen prinudno 2019. godine i pun je kontroverznih tokova i odluka koji su pratili decenijsko suđenje.
Smatram da se taj spor može posmatrati iz tri ugla ili dimenzije.
Prvo, obzirom na vrijednost spora jeste nesumnjivo ekonomska dimenzija. Sama činjenica da je vrijednost sudskog spora bukvalno jednaka jednom godišnjem budžetu Opštine pokazuje zapravo ukupnu štetu koju je taj spor napravio lokalnim javnim finansijama. Za jednu opštinu kao što je Ulcinj koja važi za najsiromašniju na Crnogorskom primorju ovaj spor predstavlja težak udarac i osjetiće se godinama po javnim rashodima, odnosno po finansiranju kako tekuće potrošnje tako i kapitalnih izdataka. Praktično to je jedini primjer u Crnoj Gori gdje je jedna opština bila blokirani za iznos koji predstavlja jedan godišnji budžet! To je konstatovala i Državna revizorska institucija (DRI) koja je napravila Revizorski izvještaj Završnog računa Opštine Ulcinj za 2018. godinu. U tom izvještaju, u dijelu koji se odnosi na sudske sporove, konstatuje se da će ovaj spor u značajnoj mjeri opteretiti funkcionisanje lokalne samouprave.
Podsjećam da je 2019. bila godina obilježena snažnim ekonomskim rastom u Crnoj Gori, ali i godina sa rekordnim prihodima od turizma. No, to se nije reflektovalo na budžet Opštine Ulcinj i to najviše zbog slučaja “K1”. Taj sudski epilog je, gledajući iz ove perspektive neizvjesnih vremena, praktično zadao još snažniji udarac javnim finansijama i najteže posljedice će ostaviti po gradsku infrastrukturu.
Druga dimenzija predstavlja pravnu stranu ovog spora. Mnogo je mišljenja pravnih eksperata da je to bio klasičan primjer korupcije koja je, gledajući raspon u kojem se kretao zahtjev za odštetu, više ličio na gradsku pijacu. Naime, odštetni zahtjevi su varirali od jedan do čak 10,5 miliona eura, i vratili se na 6,5 miliona, po zadnjoj presudi.
Takođe, više nego sporna jeste činjenica, odnosno način na koji su nekoliko osoba, koje su izbjegle sa Kosova 1999. godine, uspjele da preregistruju firmu “Rekreaturs”, čije je sjedište bilo u Prištini i da postanu vlasnici izuzetno vrijedne imovine na Crnogorskom primorju. Ona je ranije bila u vlasništvu kosovske radničke asocijacije, gdje je osim spora oko “K1“ bilo i Turističko naselje „Kamenovo“, kod Budve. Ovu firmu je 2002. godine na berzi kupila “Atlas grupa” biznismena Duška Kneževića za 60.000 eura.
Treća dimenzija ovog spora jeste politička. Od 2016. godine lokalnu vlast čini velika koalicija albanskih partija i DPS-a, sa velikom podrškom u lokalnom parlamentu (30 od 33 odbornika). Nikad DPS nije imao veću moć na lokalnom nivou, ali ni na državnom nivou i bilo je očekivati veći angažman svih aktera oko ovog problema koji je vraćen na ponovni postupak 2015. godine. (Tim prije što je u tom periodu u nemilost pao vlasnik Atlas grupe, Duško Knežević). To znači da se ponovni postupak poklopio sa političom eksperimentom u Ulcinju, odnosno sa formiranjem tzv. velike koalicije.
Međutim, uslijedilo je veoma neogovorno i izuzetno loše upravljanje gradom, sa akcentom na ovaj spor. Praktično niko se nije ozbiljnije bavio ovim slučajem ni na lokalnom ni na državnom nivou. Svi apeli javnosti i opozicije su bili odbacivani sa pozicije moći.
Čak je opština Ulcinj ponižena načinom na koji je morala otplatiti dio spora. Naime, to je urađeno prodajom nepokretnoti Vladi Crne Gore koja je, slučajno ili ne, pronađena u Borovoj šumi, prostoru koji se branio od vulgarne urbanizacije tokom posljednje decenije.
Poređenja radi, u identičnom slučaju oko Opštine Budve, Vlada Crne Gore je 2019. iz budžetske rezerve obezbijedila da jedan sudski spor ne parališe taj grad i kristalno jasno pokazala da se, kada je Ulcinj u pitanju, rukovodi dvostrukim aršinima,.
U svakom slučaju, “K1” i drugi sudski sporovi sa elementima korupcije su nesumnjivo bili ozbiljna brana razvoja naše opštine. Cijena ovih sporova za Opštinu Ulcinj je mnogo veća nego iznosi koji su naplaćeni, jer troškovi ulaganja i održavanja rastu usljed neodržavanja istih. Lokalna infastruktura ima i multiplikativni efekat koji Ulcinj nije mogao da postigne odnosno da bude privlačno odredište za kvalitetne investitore iz bilo kojeg sektora.
Od sticanja nezavisnosti Crne Gore desila su se dva perioda dinamičnog ekonomskog rasta: prvi, od 2006. do 2010., i drugi od 2015. do 2020. Ulcinj nije uhvatio dobar vjetar, a razlozi su identični: neodgovorno upravljanje, bahatost i korupcija.
Omer Bajraktari
(Autor je dugogodišnji odbornik u lokalnom Parlamentu)
Sadržaj ovog teksta je isključiva odgovornost NVO „Ul info“ i ne mora nužno odražavati stavove EU, Ministarstva javne uprave ili CGO-a, B filma, SHARE fondacije i IPFP-a.
