(Obrazloženje o dodjelji Nagrade “Teuta” istaknutom albanskom piscu Dritëro Agolliju)
Dritëro Agolli, jedan od najvećih pisaca albanske književnosti, među najkreativnije pojave u albanskoj poeziji, prozi, s hrabrim i autentičnim pogledima o društvenim i stvaralačkim aspektima našeg jednoumlja. Sa jednim velikim i kreativnim obimom djelom, postao je sinonim održivih vrijednosti u stvaralačkim oblastima kao što su poezija, pripovjetke, novele, romani, drame itd. Svojim stvaralačkim opusom, on je postao amblema vremena, autor koji je stvorio novu tradiciju u albanskoj književnosti, i korjenito promjenio tradiciju albanske poezije jer on je uvijek imao visoke zahtjeve za poeziju, koje je praktički primjenio u svojim stihovima prirodnim kombinovanjem tradicionalnih vrijednosti poezije sa novim oblicima poetskog izraza. Dritëro Agolli je jedan od onih koji je dao svoje ime vremenu a ne vrijeme njemu. On je nesumnjivo najupečatljiviji lik albanske književnosti.
Dritëro Agolli je rođen 13. oktobra 1931. godine u selu Menkulas – Devoll, u Korči. On danas ima 83 godine. Od njegove 25. godine živi u Tirani, na trećem spratu stana u ulici Dibra. Poslije prvih školskih časova u svom rodnom kraju, pohađao je gimnaziju u Đirokastri, u jednoj školi sa velikom tradicijom. Visoke studije za kniževnost završio je u Peterburgu. Dugo vremena radio je kao novinar u dnevnom listu “Zëri i Popullit”, a dugi niz godina bio je predsjednik Saveza književnika i umjetnika Albanije. Dritëro Agolli je ušao od početka (tokom ’60) u albansku književnost kao njen protagonist, najvljujući njenu veličinu u budućnosti. Agolli je postao pjesnik zemlje i ljubavi prema njoj, pisac filozofije i ljudskog bola. Književno djelo Agollija stvorilo je novu tradiciju albanske književnosti. Kritičari koji su se bavili njegovim stvaralaštvom ocjenjuju da je Agolli stvorio jedan novi model poezije, donoseći nove forme i pokazujući visoko književno majstorstvo. Jednostavnost komuniciranja, univerzalne poruke i otvoreni izraz osjetljivosti su čvrsti i stameni stubovi na koje se oslanja njegova poezija. U njegovoj prozi, Agolli je unio mnoge inovacije ne samo u narativnoj strukturi, nego i u galeriji svojih likova. Oni su koliko čudni toliko i obični, koliko tragični toliko i komični, koliko jednostavni toliko i veličanstveni. Bogata narodna frazeologija i životna filozofija čine u cjelini učinili su da njegovo književno djelo bude danas među najčitanijom.
Prvo djelo Agolli je objavio 1958. Bila je to prva zbirka pjesama “Në rrugë dola” (Na put sam izašao), koja je dobro primljena od strane ondašnje kritike. Kasnije, njegov drugi književni test je ponovo u poeziji, zbirka „Hapat e mia në asfalt” (Moji koraci na asfaltu).
Dritëro Agolli je bio predsjednik Saveza pisaca Albanije 19 godina. On je imenovan na čelu Saveza 1973. i bio je na toj funkciji sve do 31. januara 1992. Za njegov izuzetan doprinos, ovaj veliki pisac, pored ostalih nagrada, dobio je i visoko priznanje „Čast nacije“. Poznati albanski pisac, Dritëro Agolli, proglašen je „Počasni građanin“ Tirane 2003. godine. Dobitnik je četiri nagrada Republike Albanije i nekoliko godišnjih nagrada za književnost. Član je Akademije Firence „Muzat“ u Italiji. Pored Tirane, on je „Počasni građanin“ i gradova Korča, Đirokastra itd.
Ne mogu se nabrajati pozitivne ocjene o legendi albanske književnosti. Među najslikovitijim je ocjena koju je dao Fransua Nurisjea, koji je rekao da “Agolli je Kafka, sa malo više sunca”. Dok Alen Boske piše o njemu: “Albanija nam otkriva autora sa velikim dimenzijama… I dinamit se prekriva laticama. Jedan autor koji zaslužuje evropsku slavu”. Tokom njegove karijere, Agolli je pisao sljedeće književne žanrove: poeziju, poeme, pripovjetke, novele, romane, drame, filmske scenarie, reportaže, kritike, kolumne i novinske tekstove.
Agolli i Kadare su dvojica stvaralaca koji su uzdigli albansku književnost na međunarodni nivoo. Oni pripadaju generaciji pisaca šezdesetih godina koji su spasili književnost od dogmatizma socijalističkog realizma. Treba takođe napomenuti da je i Agolli, poput mnogih drugih pisaca koji su stvarali u vrijeme monizma, nije bio pošteđen od komunističke cenzure. Zabranjene su mu tri knjige. Prva knjiga je bila “Zhurma e erërave të dikurshme” (Šum nekadašnjih vjetrova) tokom šezdesetih, drama „Mosha e bardhë” (Bijelo doba) tokom osamdesetih i niz pripovjetki u časopisu „Nëntori”. Dvije zadnje knjige su zabranjene za vrijeme dok je bio predsjednik Saveza pisaca.
Mnogi romani Dritëro Agollija su prevedeni na strane jezike. Ali njegov satirički roman “Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo” (Sjaj i pad druga Zyla) je njegova najprevedenija knjiga. Ovaj roman je imao veliki odjek u zemljama u kojima je objavljen, kao u Francuskoj, Bugarskoj, Nemačkoj, Italiji, Grčkoj, Rusiji i drugim zemljama.
Od Agollijevih romana su napravljeni niz igranih filmova. Među najboljim filmovima su “I teti në bronz” (Osmi u bronzi) (od romana “Komisari Memo” – Komesar Memo), “Njeriu i mirë” (Dobar čovjek), „Apasionata“, „Njeriu me top“ (Čovjek sa minobacačem). Istaknuti pisac Dritëro Agolli osim poezije, romana, pripovjetki, napisao je i filmske scenarije. Prvi film za koji je on napisao scenario, ne pretvarajući jedno književno djelo u scenario jeste „Horizonte të hapura” (Otvoreni horizonti).
Dritëro Agolli je poznat i kao prevodilac. On je preveo sa engleskog pjesme Roberta Bernsa i sa francuskog pjesme Pol Elyeara, koji je neke pjesme posvetio Albaniji.
Najviše djela Agoli je prveo sa ruskog. Obimna edicija “Shekulli i artë” (Zlatni vijek) jedna je od najrealizovanijih prevoda u umjetničkom smislu. Agolli je preveo najistaknutije pjesnike 19. vijeka u Rusiji, kao što su Puškin, Ahmatova, Blok, Lermontov i mnoge druge.
Imajući u vidu obimno i autoritativno stvaralaštvo u pogledu umjetničke osobenosti, Odbor Regionalnog udruženja pisaca “Teuta” odlučio je da nagradu “Teuta” ove godine dodjelji istaknutom piscu, Dritëro Agolliju.
