Ulcinjska Port Milena, nekadašnji simbol grada na samom početku Velike plaže, nakon decenija devastacije, dobija novi izgled. Od ekološke crne tačke ponovo postaje jedna od najatraktivnijih lokacija Ulcinja.
„Ulcinj je ušao u novu fazu razvoja. To se ogleda i po visini investicija na svim poljima, posebno u infrastrukturu, što za posljedicu ima rješavanje problema na koje naši građani i turisti dugo ukazuju”, kaže potpredsjednik Opštine Ulcinj Beqir Sellaj.
On je uvjeren da se to možda najbolje vidi na početku Velike plaže, odnosno oko kanala Port Milena, koje dobija sasvim novi izgled, jer, kako ukazuje, kreće izgradnja nekoliko objekata visoke hotelske kategorije i regulišu se problemi otpadnih voda.
“Ovo je decenijama bila najveća ekološka bomba na Jadranu. Sada je ona ponovo postalo omiljeno mjesto i Ulcinjana i gostiju”, ističe Sellaj.
Prema riječima poznatog ulcinjskog ekologa, izvršnog direktora NVO Zeleni korak, Dželala Hodžića, to je i dug prema istoriji. Jer, ovaj kanal od 1885. godine nosi ime po crnogorskoj knjeginji, kasnije kraljici Mileni Petrović-Njegoš.
Stampedo na obalama kanala
Port Milena, odnosno luka Milena (Porto Algirani), je tokom istorije predstavljala sigurno utočište za brodove i najveće mrijestilište ribe na Mediteranu. Bila je poznata širom Evrope po svojim kalimerama, jedinstvenim kućicama sa mrežama za izlov ribe, jer ih je fotografisao svaki turista koji je došao u Ulcinj.
Povremenim izlivanjima rijeke Bojane, luka i kanal su u plovnom stanju bili sve do 1930. godine. Nakon što je 1934. godine izgrađena Solana, radi čije je bezbjednosti podignut nasip duž Bojane, pročišćavanje luke i kanala riječnom vodom je prestalo.
Nakon katastrofalnog zemljotresa, 1979. godine, oko kanala je krenula intenzivna gradnja, tačnije pravi stampedo. Uzurpiraju se njegove obale praćene nasipanjem šuta, zemlje, ispuštanjem otpadnih komunalnih voda iz okolnih objekata (hotela, odmarališta, restorana, kuća, pansiona, auto-servisa…), a koje tu dospijevaju, direktno ili indirektno, preko potoka Bratice i Brdele. Vode tih potoka su glavni zagađivači Port Milene, jer se u njih sliva najveći dio gradske kanalizacije.
Građani Ulcinja koji žive u blizini tih kanala su godinama apelovali na lokalne vlasti i nadležne državne organe da preduzmu hitne mjere za čišćenje ovih kanala koji su bili prave deponije, ali je sve bilo uzalud. Tek bi sporadično intervencije preduzimali radnici opštinskog preduzeća “Komunalne djelatnosti”.
Potpredsjednik Sella ističe da je Opština Ulcinj nedavno sa Fondom za žaštitu životne sredine Crne Gore (Eko fond) potpisala Memorandum o saradnji kojim je planirana saradnja u realizaciji zajedničkih projekata i aktivnosti za poboljšanje kvaliteta života i zaštite životne sredine i energetske efikasnosti na teritoriji ove lokalne samouprave..
“Osnovni cilj potpisivanja tog dokumenta je organizovanje zajedničkih akcija čišćenja kanala Port Milene, koje su Eko Fond i Opština Ulcinj uvrstili u svoje ovogodišnje programe rada”, dodaje on.
,,Prosječna širina Port Milene je nekada iznosila od 80 do 120 metara, a danas se na pojedinim mjestima može takoreći preskočiti. Sve to pokazuje nemoć državnih i opštinskih organa. Treba nam stručni konzilijum, a ne politička rješenja, jer je Port Milena bila teško oboljela”, kaže Hodžić.
Uzurpacija veća od 10 miliona eura
Istraživanje koje je sprovela kompanija “Etalon geo office” pokazalo je da je izgradnjom objekata i proširivanjem dvorišta nasipanjem zemlje i šuta, površina kanala Port Milena smanjena za 62.000 kvadrata u posljednjih pola vijeka. Obale kanala zadnja dva kilometra prema ušću su u prosjeku bliže za 31 metar.
Kako se navodi u tom istraživanju, ukupna tržišna vrijednost uzurpiranog zemljišta prelazi 10 miliona eura.
“Vijestima” je potvrđeno da se vještački stvoreni kvadrati zemljišta vode na Vladu Crne Gore u katastarskim knjigama. To znači da vlasnici okolnih imanja i kuća nijesu vlasnici, već samo korisnici nasute površine. Objekti izgrađeni na površini koja je nekada pripadala vodenom toku kanala, u listu nepokretnosti imaju zabilježbu – građenje na tuđem zemljištu.
Situaciju je posebno otežavala činjenica što je najveći dio gradske kanalizacije završavao u ovom kanalu, pa je on postao najveća ekološka bomba na Jadranu. Ribe gotovo više nije bilo, kalimere su propadale, dok se sa tog prostora, posebno ljeti, širio nesnosni miris. Bilo je svakom jasno: dok se ta ekološka bomba ne ukloni, malo je izgleda da će čitav Ulcinj “prodisati”.
U jednoj studiji crnogorske Vlade iz 2013. godine se isticalo da Port Milena predstavlja najveći problem na jugu države, uz ukazivanje na potrebu iskopavanja kontaminiranog mulja iz tog kanala.
„Završetkom radova na izgradnji kanalizacione mreže za nekoliko prigradskih naselja, projekta koji se realizuje preko Evropske investicione banke i koji je vrijedan pet miliona eura, stanje u Port Mileni će biti za oko 70 odsto bolje“, tvrdi sekretar za investicije u lokalnoj upravi Minir Karamanaga.
Očekuje se da će se stanje sasvim normalizovati tek nakon realizacije projekta kompletne sanacije kanalizacione i vodovodne mreže u Ulcinju, koja se realizuje iz kredita njemačke KfW banke, a koja samo u prvoj fazi dostiže cifru od preko 20 miliona eura.
Ribarska luka i obnova kalimera
A na ušću Port Milene u more gradiće se ribarska luka koja će, prema projektu, moći da primi oko 80 čamaca. U okviru luke predviđena je i hala za rukovanje ribom i hlađenje, kao i 60 ribarskih kabina.
Kao rezultanta ovih radnji i očekivanja, krenula je obnova kalimera, što će sufinasirati i lokalna samouprava. Jer, te starinske naprave za ulov ribe su jedan od simbola Ulcinja, a Uprava za zaštitu kulturnih dobara je 2017. godine ,,ribarenje kalimerama” proglasila „nematerijalnim dobrom od lokalnog značaja“.
Hodžić smatra da je sada pravo vrijeme, da nakon što je Solana proglašena Parkom prirode, bude zaštićena i Port Milena. Jer, ona je, kako naglašava, dio kulturne baštine, turističko-ekološki brend, ekonomski samoodrživ lokalitet i arhitektonsko-pejsažna autentičnost Ulcinja.
I u našoj anketi sprovedenoj ECR metodom jedinstven stav građana Ulcinja je da se Port Milena treba zaštititi kako se ne bi dopustilo da ona postane gradsko-građevinsko zemljište. Najveći broj onih koji je učestvovao u anketi smatra da tu treba biti marina, kao i da će radovi na postavljaju vodovodnih i kanalizacionih cijevi smanjiti zagađenje u tom kanalu. Građani ocjenjuju da najveću odgovornost za stanje u Port Milena ima Opština Ulcinj, potom Vlada Crne Gore, vlasnici objekata na tom prostoru, kao i inspekcijski organi.
,,Nakon ekološke rekonstrukcije, najbolje bi bilo da se upravo ovdje napravi marina, kao mjesto gdje su u slučaju nevremena vlasnici ulcinjskih čamaca, među kojima sam bio i ja, decenijama sklanjali svoja plovila. Jer, to je prirodna marina koja bi mogla imati oko 300 vezova“, smatra ulcinjski hroničar Ismet Karamanaga.
On dodaje da bi, po uzoru na Veneciju i zbog svih svojih karakteristika, Port Milena trebala da bude ulcinjski “Kanal Grande”.
Mustafa CANKA
Ovaj tekst je nastao u okviru projekta – Society Against Corruption in Montenegro – Project Partners: Balkan Investigative Reporting Network and Civic Alliance
