Piše: Almir Čaušević
Izgleda da je praksa da ono što je problematično na nivou Crne Gore, na lokalnom nivou je još problematičnije, pa čak i kad ima napretka na nacionalnom nivou, taj progres ne prati lokalni nivo. Rodna ravnopravnost je jedan od koncepata demokratije i ljudskih prava koji se uveliko proklamuje, promoviše, podstiče i zagovara, ali i dalje postoje veliki nedostatci uslijed patrijarhalnog društvenog uređenja i svijesti. Ukoliko se uključivanje žena u proces odlučivanja uzima kao mjerilo stepena demokratije, onda je Crna Gora među zemljama nad kojima demokratija samo lebdi u vazduhu.
Opština Ulcinj, kao i obično prati trend negativnih primjera primjene rodnih politika sa nivoa Crne Gore. Iako je prilično prihvatljiva teza da su žene manje sklonije konfliktima, korupciji i različitim kriminalnim šemama i spletkama (naravno da postoje i dijametralni suprotni pimjeri, pogotovo u/iz opštine Ulcinj), njihovo uključivanje u proces odlučivanja se prihvata samo kao neophodnost zadovoljavanja potreba Brisela, odnosno zahtjeva međunarodnih organizacija, koje pak proizilaze iz obaveza koje je Crna Gora preuzela prilikom potpisivanja međunarodnih dokumenata, kao i iz zakonskog okvira Crne Gore. Kao što je i slučaj sa primjenom principa dvojezičnosti u javnoj upravi u opštini Ulcinj (korišćenje albanskog jezika), proaktivan pristup otvorenosti uprave, uključivanje građana u proces odlučivanja, decentralizacije i ostalih srodnih oblasti, i oblast rodne ravnopravnosti je jedna od tema koja je u mnogo gorem stanju nego li što je to slučaj na nacionalnom nivou.
Ulcinj i dalje sanja san da na čelu opštine ili Skupštine opštine Ulcinj bude postavljena, odnosno izabrana žena (jer termin „postavljena“ opet ukazuje na formalnost i slučajnost izbora). Čak nije nikad ni razmotrena ta opcija nakon bilo kojih izbora. Pomak je što je nakon zadnjih izbora mjesto potpredsjenika Skupštine opštine pripalo ženi, dok postoje i prijmeri da je potpredsjeničko mjesto opštine Ulcinj pokrivala žena. Žene su u par navrata postavljene na mjestu Sekretara, ali bez stvarne moći odlučivanja. Odbornice lokalnog parlamenta, pak po koji put stidljivo uzimaju riječ, ali veoma rijetko izražavaju svoje nezavisno mišljenje. Naravno, uvijek postoji onaj izuzetak, i opština Ulcinj je imala osobu u politici koja se nije „pomjerala sa mjesta ni najjačima“ i koja je dosljedno promovisala principe i koncept rodne ravnopravnosti, pa može se reći da ga je i pokrenula. Izgelda da je upravo penzionisanje rodne ravnopravnosti usljedilo nakon njenog odlaska. Odbornice, politčke figure, žene iz civilnog sektora i žene iz ostalih sfera društvenog života kao da su nezainteresovane za ovu temu, mada redovno učestvuju na obukama i panelima.
Skoro je oformljen Ženski odbornički klub, koji izgleda izvanredno na papiru i koji obećava da će se zalagati za rodnu ravnopravnost i orodnjavanje politika. Nažalost, neke predstavnice nisu našle snagu da se priključe ovoj ideji i izdignu se iznad partisjkih intrukcija usljed bojkota lokalnog parlamenta, iako postoje različiti načini da (ne)formalno daju doprinos zajedničkom cilju Ženskog odborničkog kluba. Pak, da se vratimo na Ženski odbornički klub. Vidljiv je talas koji inicira formiranje ženskih odborničkih klubova i to je veoma pozitivna vijest, uz nadu da će ta ideja opstati i u narednom periodu. Međutim, pitanje za Ženski odbornički klub iz Ulcinja bi bilo kako je moguće na nema nikakve reakcije na sprovođenje Lokalnog akcionog plana za postizanje rodne ravnopravnosti, koji se po tradiciji nikada ne sprovodi u željenoj mjeri. Da li je moguće da nisu preduzele ništa čak ni po pitanju postojanja rodne statistike u javnim istitucijama, ustanovama i preduzećima, ili pak rade to u tajnosti, kako ne bi remetile društveno-političku idilu. Vidljiv je i nedostatak saradnje među ženama iz Foruma partija, kao i sa ženama iz civilnog sekora. Koncept orodnjavanja politika izgleda da je veliki zalogaj za sve lokalne odbornike i odbornice, dok je rodno budžetiranje misaona imenica za lokalne prilike u Ulcinju. Ruku na srce, podrška ženskom preduzetništvu je toliko puta najavljena i toliko pompezno se isticalo par hiljada eura koje će se podijeliti, ali izgleda da je sve preče osim onoga što se odnosi na rodnu ravnopravnost i jačanje pozicije žena. Opet, naravno da pitanje rodne ravnopravnosti nije pitanje sa kojim se moraju baviti samo žene, čak naprotiv, kolege službenici, partijske kolege i odbornici bi trebalo da daju podsticaja ovoj temi. S toga, evidento je da su muške ciljne grupe na lokalnom nivou potpuno nezainteresovane i kako se kaže u onoj čuvenoj lokalnoj basni „da jedva završavaju za sebe, a ne za druge“.
Jačanje pozicije žena u političkom, ekonomskom, socijalnom i kulturnom životu je sad već preduslov za društveni razvoj. Postoji Savjet za rodnu ravnopravnost opštine Ulcinj, koji se čak ni godinu dana nakon formiranja nije nijednom sastao, opštinski mehanizam za tretiranje ovog pitanja ne postoji. Opština nije u posjedu informacija koje se odnose na stepen sprovođenja Lokalnog akcionog plana za postizanje rodne ravnopravnosti, i biće prava magija izrada narednog plana na osnovu „nepostojećeg“ stanja i analize učinka.
Lokalna uprava i partije koje djeluju na lokalnom nivou, očigledno se zadovoljavaju formom a ne suštinom kada je u pitanju rodna ravnopravnost, te im je dovoljno da ženama dodijele neku „veću“ funkciju. Svakako i to je nešto i od nečeg se mora početi. Napredak je vidljiv jer na čelu određenih javnih ustanova su izabrane žene. Međutim, tu se priča ne treba završiti. Velika je odgovornost upravo na tim liderkama, jer svojim primjerom treba da ohrabre mlade žene i da pokažu da je osnov da se ženama pruži mogućnost.
Svijest građana o tome je na niskom nivou u opštini Ulcinj, mada modernizacija i obrazovanje daju veliki doprinos mjenjanja stagnacije u ovoj oblasti. Rodna ravnopravnost ne podrazumjeva podjelu fizičkih poslova, ne podrazumjeva davanje „radi reda“ pozicije, a niti podrzumjeva pomaganje jer se radi o ženi. Jednostavno podrazumjeva jednake mogućnosti, jednak pristup i jednak tretman. Uvrnuta logika postojanja, jeste da se ženama uvijek povjeri porodica koja bi trebala biti svetinja (zabrinjavajuće je da neki još misle da je to i posao i uloga žene), ali ne kanimo se povjeriti ženi upravljanje društvom i lokalnom upravom.
Mislim da ne treba da čekamo da vidimo diskriminaciju na dijelu kada budu u pitanju naše supruge, kćerke i majke, kako bi reagovali na to. Mislim da je neophodno stvoriti jednake mogućnosti i postaviti sistem „zasluge i komeptetntnosti“, što će otvoriti vrata primjene principa rodne ravnopravnosti. Da li je Ulcinj spreman da svoju otvorenost ka spoljnom svijetu primjeni i svojim sugrađankama? Da li svi radimo dovoljno da doprinesemo tome? Ili ćemo ipak i dalje nastaviti da sanjamo o ravnopravnom društvu i demokratiji…
Ovaj tekst je kreiran kroz projekat Građanski i volonterski – rodno aktivno za Ulcinj!, koji realizuje NVO Punta. Projekat je podržan kroz program „OCD u Crnoj Gori – od osnovnih usluga do oblikovanja politika – M’BASE“ koji sprovode Centar za građansko obrazovanje (CGO), Friedrich-Ebert-Stiftung (FES), Centar za zaštitu i proučavanje ptica Crne Gore (CZIP) i Politikon mreža. Projekat finansira Evropska unija, a kofinansira Ministarstvo javne uprave.
Sadržaj ovog teksta isključiva je odgovornost NVO Punta i ne odražava nužno stavove CGO-a, Evropske unije ili Ministarstva javne uprave.
